मद्यप्रेमींना मोठा झटका! महाराष्ट्रात दारू महागली, दरात ९ ते ७० टक्क्यांपर्यंत वाढ
मुंबई, ११ जून २०२५: महाराष्ट्र सरकारने दारूवरील उत्पादन शुल्क (Excise Duty) वाढवल्याने राज्यात दारूच्या किंमतीत ४० ते ५० टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. मंगळवारी झालेल्या मंत्रिमंडळ बैठकीत हा निर्णय घेण्यात आला. यामुळे दारू दुकाने, हॉटेल्स आणि बारमधील ग्राहकांना जास्त किंमत मोजावी लागणार आहे राज्य सरकारने महसूल वाढवण्यासाठी मंगळवारी (१० जून २०२५) झालेल्या मंत्रिमंडळ बैठकीत दारूच्या दरात मोठी वाढ करण्याचा निर्णय घेतला आहे. देशी मद्य, भारतीय बनावटीचे विदेशी मद्य (IMFL) आणि विदेशी मद्याच्या प्रीमियम ब्रँडच्या दरांमध्ये ९ ते ७० टक्क्यांपर्यंत वाढ करण्यात आली आहे. या वाढीमुळे राज्य सरकारच्या तिजोरीत दरवर्षी सुमारे १४ हजार कोटी रुपयांची अतिरिक्त भर पडण्याची अपेक्षा आहे.
या दरवाढीसोबतच मद्य विक्रीसाठी दिल्या जाणाऱ्या परवान्यांच्या शुल्कातही वाढ करण्यात आली आहे. FL-2 (सीलबंद विदेशी मद्य विक्री) आणि FL-3 (हॉटेल/रेस्टॉरंटमधील परवाना कक्ष) परवाना धारकांना आता अनुक्रमे १५% आणि १०% अतिरिक्त शुल्क भरावे लागणार आहे. या निर्णयाची अंमलबजावणी अधिसूचना (Notification) जारी झाल्यानंतर होईल. राज्य सरकारने जानेवारी महिन्यात गृहनिर्माण विभागाच्या तत्कालीन अतिरिक्त मुख्य सचिव वल्सा नायर यांच्या अध्यक्षतेखाली एक अभ्यासगट स्थापन केला होता. या गटाने एप्रिलमध्ये सादर केलेल्या अहवालाच्या आधारे हा निर्णय घेण्यात आला आहे.
लोकसभा निवडणुकीत पराभव झाल्यानंतर तत्कालीन मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी विधानसभा निवडणूक जिंकण्यासाठी लाडली बहना योजना सुरू केली. विधानसभा निवडणूक प्रचारादरम्यान शिंदे यांनी लाडली बहना योजनेअंतर्गत देण्यात येणारी रक्कम १५०० रुपयांवरून २१०० रुपये करण्याची घोषणा केली होती. आता राज्यात शिंदे मुख्यमंत्री नसले तरी त्यांचे युती महायुतीचे सरकार आहे. फरक एवढाच आहे की आता मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस आहेत आणि उपमुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे आहेत. सरकारला आश्वासन पूर्ण करण्यासाठी पैशांची आवश्यकता असते आणि पैसे कमविण्यासाठी त्यांच्याकडे खूप कमी पर्याय आहेत.
कोणत्या दारूचे दर किती वाढले? (१८० मिली बाटलीनुसार):
- देशी मद्य: पूर्वी ७० रुपये होते, आता ८० रुपये.
- महाराष्ट्र मेड लिकर (MML – नवीन प्रकार): १४८ रुपये.
- भारतीय बनावटीचे विदेशी मद्य (IMFL): पूर्वी १२० ते १५० रुपये होते, आता २०५ रुपये. (यामध्ये सर्वाधिक ५५ ते ८५ रुपयांची वाढ झाली आहे.)
- विदेशी मद्याचे प्रीमियम ब्रँड: पूर्वी ३३० रुपये होते, आता ३६० रुपये.
नवीन कर आणि किंमतींची रचना
- भारतीय बनावटीची परदेशी दारू (IMFL):
- ज्या दारूची निर्मिती किंमत (Production Cost) २६० रुपये प्रति बल्क लिटर आहे, त्यावरील उत्पादन शुल्क आता निर्मिती किंमतीच्या ३ पटांवरून ४.५ पट करण्यात आले आहे.
- यामुळे IMFL च्या किंमतीत सरासरी ४०-५०% वाढ अपेक्षित आहे.
- उदाहरण: १८० मिलीच्या IMFL बाटलीची नवीन किमान किरकोळ किंमत २०५ रुपये निश्चित करण्यात आली आहे.
- देशी दारू:
- उत्पादन शुल्क १८० रुपये प्रति प्रूफ लिटरवरून २०५ रुपये प्रति प्रूफ लिटर करण्यात आले आहे.
- १८० मिलीच्या देशी दारूच्या बाटलीची किमान किरकोळ किंमत आता ८० रुपये आहे.
- महाराष्ट्र निर्मित दारू (MML):
- धान्यावर आधारित नवीन प्रकारच्या परदेशी दारूसाठी विशेष परवाना देण्याचा निर्णय.
- या दारूची निर्मिती फक्त महाराष्ट्रातील उत्पादक करू शकतील आणि त्यासाठी नवीन ब्रँड नोंदणी आवश्यक आहे.
- १८० मिलीच्या MML बाटलीची किमान किरकोळ किंमत १४८ रुपये निश्चित.
- यामुळे स्थानिक उत्पादकांना प्रोत्साहन मिळेल, असे सरकारचे म्हणणे आहे.
- प्रीमियम परदेशी दारू:
- १८० मिलीच्या बाटलीसाठी किमान किरकोळ किंमत ३६० रुपये ठरविण्यात आली आहे.
- यामुळे आयातित आणि प्रीमियम ब्रँड्सच्या किंमतीतही लक्षणीय वाढ होईल.
- परवाना शुल्कात वाढ:
- किरकोळ दारू विक्री परवान्यासाठी (FL-2) १५% अतिरिक्त शुल्क.
- हॉटेल्स आणि रेस्टॉरंट्ससाठी परवान्यासाठी (FL-3) १०% अतिरिक्त शुल्क.
- यामुळे हॉटेल्स आणि बारमधील दारूच्या किंमतीत १०-१५% अतिरिक्त वाढ होण्याची शक्यता.
या वाढीमागील कारणे
- महसूल वाढवण्याचा उद्देश: राज्य सरकारला वार्षिक १४,००० कोटी रुपयांचा अतिरिक्त महसूल मिळवायचा आहे. यामुळे राज्याची आर्थिक तूट कमी होण्यास मदत होईल.
- कल्याणकारी योजनांसाठी निधी: लाडकी बहन योजना, शिक्षण, आरोग्य आणि पायाभूत सुविधांसारख्या योजनांसाठी निधी उभारण्यासाठी हा निर्णय घेण्यात आला आहे.
- स्थानिक उत्पादनाला चालना: MML च्या नवीन श्रेणीमुळे महाराष्ट्रातील स्थानिक दारू उत्पादकांना प्रोत्साहन मिळेल आणि नवीन रोजगार संधी निर्माण होतील.
सामान्य लोकांवर परिणाम
- किंमतीत वाढ: सोलापूर येथील एका स्थानिक नागरिकाने नाराजी व्यक्त करत सांगितले, “माझा पगार ५०० रुपये आहे, त्यापैकी ४५० रुपये दारूवर खर्च होतात. आता किंमती वाढल्याने खूप त्रास होणार आहे.” यावरून सामान्य ग्राहकांमध्ये असंतोष दिसून येतो.
- हॉटेल्स आणि बार: हॉटेल्स आणि रेस्टॉरंट्समधील दारूच्या किंमतीत १०-१५% वाढ होईल, ज्यामुळे ग्राहकांना जास्त बिल द्यावे लागेल.
- सामाजिक परिणाम: काही तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, किंमती वाढल्याने दारूचे सेवन कमी होऊ शकते, परंतु याचा परिणाम अवैध दारूच्या विक्रीत वाढ होण्याची शक्यता आहे.
