Republic of Balochistan announced| पाकिस्तान पुन्हा फुटला, नवा देश निर्माण, बलुचिस्तानला स्वतंत्र राष्ट्र म्हणून घोषित?

बोलचिस्तान स्वातंत्र्य चळवळ (Balochistan Freedom Movement) ही बलुच लोकांची स्वातंत्र्य किंवा स्वशासन मिळवण्यासाठीची चळवळ आहे, जी मुख्यतः पाकिस्तानमधील बलुचिस्तान प्रांतात चालते. ही चळवळ इतर काही भागांत जसे की इराण आणि अफगाणिस्तानमध्ये असलेल्या बलुच लोकांमध्येही दिसून येते, पण मुख्य संघर्ष पाकिस्तानात आहे. Pakistan split again, new country created, Balochistan declared as an independent nation? Republic of Balochistan announced

बलुचिस्तान स्वातंत्र्य चळवळीने अलीकडील काळात मोठी गती घेतली आहे. पाकिस्तानातील बलुचिस्तान प्रांतात बलुच लिबरेशन आर्मी (BLA) आणि फ्री बलुचिस्तान मूव्हमेंट (FBM) या संघटनांनी पाकिस्तानविरोधात सशस्त्र संघर्ष तीव्र केला आहे. BLA ने अलीकडेच पाकिस्तानच्या लष्करी तळांवर आणि सरकारी संस्थांवर ७१ हल्ले केल्याची जबाबदारी स्वीकारली आहे .

या संघर्षाच्या पार्श्वभूमीवर, बलुच नेत्यांनी १४ मे २०२५ रोजी बलुचिस्तानला स्वतंत्र राष्ट्र म्हणून घोषित केल्याची माहिती समोर आली आहे. या घोषणेनंतर, सोशल मीडियावर “Republic of Balochistan announced” हा हॅशटॅग ट्रेंड होत आहे . FBM चे नेते हिर्बयार मारी यांनी भारत सरकारला मुंबईतील जिन्ना हाऊसचे नाव बदलून “बलुचिस्तान हाऊस” करण्याची विनंती केली आहे, ज्यामुळे भारताच्या संभाव्य पाठिंब्याची चर्चा सुरू झाली आहे.

बलुचिस्तानमधील या हालचालींमुळे पाकिस्तानमध्ये अंतर्गत अस्थिरता वाढली आहे. BLA ने तुर्बत शहरावर ताबा मिळवला असून, पाकिस्तानच्या लष्करावर हल्ले करून त्यांना हुसकावून लावले आहे . या घटनांमुळे पाकिस्तानच्या सार्वभौमत्वाला मोठे आव्हान निर्माण झाले आहे.

बलुचिस्तान स्वातंत्र्य चळवळीचा आढावा (मराठीत):

१. भौगोलिक व सांस्कृतिक पार्श्वभूमी:

• बलुचिस्तान हा नैसर्गिक साधनसंपत्तीने समृद्ध प्रदेश आहे—उदा. नैसर्गिक गॅस, कोळसा, खनिजे.
• तरीही, स्थानिक बलुच लोकांना शिक्षण, रोजगार, आरोग्य या मूलभूत गोष्टींतून वंचित ठेवले गेले आहे, असा आरोप आहे.
• बलुच लोक हे स्वतःचे वेगळे भाषिक, सांस्कृतिक, व आदिवासी ओळख जपणारे आहेत.

२. ऐतिहासिक पार्श्वभूमी:

• १९४७ मध्ये भारत-पाकिस्तान फाळणीच्या वेळी बलुचिस्तान स्वतंत्र होता. १९४८ मध्ये पाकिस्तानने बलुचिस्तानचा पाकिस्तानात जबरदस्तीने समावेश केल्याचा आरोप केला जातो.
• तेव्हापासून बलुच लोकांनी अनेक वेळा बंडखोरी केली आहे:
  • १९४८
  • १९५८–५९
  • १९६२–६३
  • १९७३–७७
  • २००० नंतर सतत चकमकी

३. प्रमुख मागण्या:

• पाकिस्तानपासून पूर्ण स्वातंत्र्य
• स्वशासन व अधिक स्वायत्तता
• स्थानिक नैसर्गिक संपत्तीवर स्थानिक हक्क
• भाषा आणि संस्कृतीचे रक्षण

४. महत्त्वाचे संघटन व नेते:

• BLA (Baloch Liberation Army)
• BRA (Baloch Republican Army)
• BNM (Baloch National Movement)
• नवाब अकबर बुग्ती हे एक प्रसिद्ध नेते होते, ज्यांचा २००६ मध्ये मृत्यू झाला आणि ते बलुच चळवळीचे प्रतीक ठरले.

५. पाकिस्तान सरकारची भूमिका:

• सरकारने वेळोवेळी लष्करी कारवाया केल्या आहेत.
• सरकारचा आरोप आहे की हे बंडखोर परदेशी शक्ती (विशेषतः भारत) यांच्याकडून समर्थन घेत आहेत.
• मात्र बलुच कार्यकर्त्यांचा आरोप आहे की सरकारकडून मानवाधिकारांचा भंग, जबरी गायब होणे, जादा पोलिसी कारवाई, इत्यादी घडते.

६. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर लक्ष:

• इराणमधील बलुच भागातही थोड्याफार प्रमाणात बंडखोरी आहे.
• काही आंतरराष्ट्रीय मानवाधिकार संघटनांनी बलुच प्रश्नाकडे लक्ष दिले आहे, पण जागतिक पातळीवर फारसे समर्थन मिळालेले नाही.

पाकिस्तानमधील सर्वांत मोठा आणि संसाधनसमृद्ध प्रांत असलेल्या बलुचिस्तानमध्ये विकासाच्या अभावामुळे स्थानिक लोकांमध्ये तीव्र असंतोष वाढत चालला आहे. नैसर्गिक वायू, कोळसा, तांबे, सोने आणि इतर खनिजांनी समृद्ध असलेला हा प्रदेश अद्यापही मूलभूत सुविधांपासून वंचित आहे. गेल्या काही महिन्यांपासून ग्वादर बंदरगाह आणि चीन-पाकिस्तान आर्थिक महामार्ग (CPEC) प्रकल्पाच्या अंतर्गत होणाऱ्या विकासकामांमध्ये स्थानिकांचा सहभाग कमी असल्याच्या तक्रारी वाढल्या आहेत. स्थानिक नागरिकांनी वारंवार शिक्षण, आरोग्य सेवा, पाणी पुरवठा आणि रोजगाराच्या संधींबाबत सरकारकडे लक्ष वेधले आहे.

बलुच विद्यार्थी संघटनांनी नुकत्याच घेतलेल्या पत्रकार परिषदेत सांगितले की, “बलुचिस्तानच्या नावे प्रकल्प होतात, पण त्याचा फायदा राजधानीत बसलेल्या लोकांना होतो. इथल्या तरुणांना ना रोजगार आहे, ना भविष्य.” स्थानिक नेत्यांनीही केंद्र सरकारवर टीका केली आहे. बलुचिस्तानचे माजी मुख्यमंत्री डॉ. अब्दुल मालिक बलोच यांनी म्हटले की, “बलुच लोकांना त्यांच्या हक्कांपासून दूर ठेवले जात आहे. जर तातडीने उपाययोजना केल्या नाहीत, तर असंतोष आणखी वाढेल.”

दुसऱ्या बाजूला, पाकिस्तान सरकारने असे म्हटले आहे की, “CPEC आणि इतर प्रकल्पांमुळे बलुचिस्तानचा विकास वेगाने होणार असून, त्याचा परिणाम लवकरच दिसून येईल.” मात्र, जमिनीवरची परिस्थिती मात्र वेगळी चित्र दाखवत आहे. सुरक्षा यंत्रणा, संसाधनांचे वितरण, आणि राजकीय अस्थिरता या समस्यांमुळे बलुचिस्तानमध्ये अनेक वेळा आंदोलन आणि बंडखोरीच्या घटना घडल्या आहेत.

निष्कर्षतः, बलुचिस्तानमध्ये नैसर्गिक संपत्ती असूनही जर स्थानिक लोकांचा सहभाग आणि विकास सुनिश्चित केला गेला नाही, तर हा असंतोष पाकिस्तानसाठी मोठ्या आव्हानाचे रूप घेऊ शकतो.