‘खालिद का शिवाजी’ – समतेचा शोध घेणारा सामाजिक भान असलेला चित्रपट

सध्या देशभरात सामाजिक, धार्मिक आणि सांस्कृतिक संदर्भांमध्ये जी अतिसंवेदनशीलता दिसून येते, त्या पार्श्वभूमीवर ‘खालिद का शिवाजी’ हा मराठी चित्रपट केवळ एक कलाकृती न राहता, ती एक सशक्त सामाजिक हस्तक्षेप बनून समोर येतो. ‘Khalid Ka Shivaji’ – A socially conscious film that explores equality

दिग्दर्शक राज मोरे यांची ही पहिलीच मराठी फिचर फिल्म असून, तिची निवड प्रतिष्ठित कान आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सवातील ‘Marché du Film’ या विभागासाठी झालेली आहे. या चित्रपटाने विदर्भातील मातीतील अनुभव जागतिक पातळीवर नेण्याचं महत्त्वाचं कार्य केलं आहे.

शिवाजी कोणाचे? – एका बालकाच्या मनातील प्रश्न

चित्रपटाची कथा विदर्भातील एका गावात शिकणाऱ्या ‘खालिद’ या मुस्लिम विद्यार्थ्याभोवती फिरते. धर्माच्या आधारावर सतत चिडवलं गेल्यामुळे त्याच्या मनात शिवाजी महाराजांबद्दल अनेक प्रश्न निर्माण होतात. महाराजांचा इतिहास, त्यांचे कार्य, त्यांचं लोकांशी नातं – हे सर्व जाणून घेण्याचा खालिदचा प्रयत्न हे या चित्रपटाचे मुख्य सूत्र आहे.

खालिदचा हा शोध केवळ एका मुलाच्या वैयक्तिक जिज्ञासेपूरता मर्यादित राहत नाही, तर समाजातील असंख्य नागरिकांच्या मनात उद्भवणाऱ्या मूलभूत प्रश्नांना अधोरेखित करतो. ‘शिवाजी केवळ एका समाजाचे नव्हते, तर संपूर्ण जनतेचे होते’ – हा विचार चित्रपटातून प्रभावीपणे मांडण्यात आला आहे.

धार्मिक सलोख्याचा धैर्यशील प्रयत्न

‘खालिद का शिवाजी’ हे शीर्षकच काही ठराविक वर्गांमध्ये गोंधळाचे कारण ठरू शकते, मात्र दिग्दर्शक आणि लेखकांनी याच शीर्षकाच्या माध्यमातून समाजात समतेचा, सहिष्णुतेचा आणि बंधुभावाचा संदेश दिला आहे.

आज ज्या प्रकारे इतिहासाचे राजकारणात उपयोगासाठी विकृतीकरण होत आहे, त्या पार्श्वभूमीवर ही कलाकृती एका शाळकरी मुलाच्या दृष्टिकोनातून शिवाजी महाराजांचा खरा, समतावादी चेहरा समोर ठेवते. लेखक राजकुमार तांगडे यांनी लिहिलेल्या संवादांतून हे वास्तव अधिक प्रभावीपणे अधोरेखित होतं.

स्थानिकता आणि जागतिकता यांचा समन्वय

अकोला, वर्धा व अमरावती जिल्ह्यांतील पार्श्वभूमीवर चित्रीत झालेला हा चित्रपट स्थानिक बोलीभाषेचा आणि संस्कृतीचा अभ्यासपूर्वक वापर करतो. वऱ्हाडी भाषेतील चित्रपट असूनही, त्याची निवड कान महोत्सवासाठी होणं ही संपूर्ण मराठी चित्रपटसृष्टीसाठी गौरवाची बाब आहे.

हा चित्रपट बघून अनेक पाश्चिमात्य प्रेक्षकांनीही खालिदला पडलेले प्रश्न आपल्यालाही लागू होतात, असं नमूद केलं. त्यामुळे या चित्रपटाचा आशय जागतिक स्तरावरही सामोरा येणाऱ्या प्रश्नांशी सुसंगत आहे.

शिवाजी महाराज – सार्वकालिक प्रेरणास्रोत

छत्रपती शिवाजी महाराज हे केवळ ऐतिहासिक व्यक्तिमत्व नाहीत, तर लोककल्याणकारी राजकारणाचे, समतेच्या मूल्यांचे आणि दूरदृष्टीचे मूर्त स्वरूप आहेत. त्यांच्या कार्याचा उपयोग केवळ गौरवगाथा म्हणून न करता – वर्तमानात लागू पडणाऱ्या तत्वज्ञानाच्या स्वरूपात करणे, ही आजची गरज आहे.

चित्रपटाच्या माध्यमातून हे मूल्य अधोरेखित करताना, तो उपदेशात्मक न वाटता कथानकाच्या प्रवाहातून आपली भूमिका मांडतो. त्यामुळे प्रेक्षकांना निखळ मनोरंजनासोबत वैचारिक समृद्धीही अनुभवता येते.

‘खालिद का शिवाजी’ हा चित्रपट फक्त एका मुस्लिम विद्यार्थ्याच्या मनातील संभ्रमाची गोष्ट नाही; तो आपण सगळेच आपल्या इतिहासाकडे कोणत्या दृष्टिकोनातून पाहतो याचा आरसा आहे. आज जेव्हा शिवाजी महाराजांचे नाव राजकीय घोषणा म्हणून वापरले जाते, तेव्हा त्यांचे खरे विचार व मूल्ये कितपत लक्षात घेतले जातात, याचा विचार करणे आवश्यक आहे. खालिदचा शोध हा आपल्यालाही अंतर्मुख करणारा असतो. हा चित्रपट कला, विचार आणि समाजभान यांचा उत्कृष्ट संगम आहे. ‘खालिद का शिवाजी’ हे केवळ एका चित्रपटाचे नाव नसून, ते सत्यशोधनाच्या आणि समतेच्या शोधाची सुरूवात आहे.