अंतराळात जाणारे दुसरे भारतीय शुभांशु शुक्ला कोण आहेत ?Axiom-4 मिशनसह अंतरिक्षात इतिहास रचणारे पहिले भारतीय

महाराष्ट्र व्हॉईस, २५ जून २०२५ भारतासाठी आजचा दिवस ऐतिहासिक आहे, कारण भारतीय वायुसेनेचे ग्रुप कॅप्टन शुभांशु शुक्ला Axiom-4 मिशनअंतर्गत आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक (ISS) वर जाणारे पहिले भारतीय अंतराळवीर बनले आहेत. आज दुपारी १२:०१ वाजता (IST) अमेरिकेतील कॅनेडी स्पेस सेंटर येथून SpaceX च्या फाल्कन-९ रॉकेटद्वारे ड्रॅगन अंतराळयानाने उड्डाण केले. १९८४ मध्ये राकेश शर्मा यांनी अंतराळात प्रवास केल्यानंतर तब्बल ४१ वर्षांनी भारताला पुन्हा एकदा असा सन्मान मिळाला आहे. Who is Shubanshu Shukla, the second Indian to go into space? The first Indian to create history in space with the Axiom-4 mission

शुभांशु शुक्ला: कोण आहेत हे अंतराळवीर?

लखनऊ, उत्तर प्रदेश येथे १० ऑक्टोबर १९८५ रोजी जन्मलेले शुभांशु शुक्ला भारतीय वायुसेनेचे अनुभवी फायटर पायलट आणि टेस्ट पायलट आहेत. त्यांनी २००६ मध्ये वायुसेनेत प्रवेश केला आणि Su-30 MKI, MiG-21, MiG-29, Jaguar, Hawk, Dornier आणि An-32 यांसारख्या विमानांवर २,००० तासांहून अधिक उड्डाणाचा अनुभव मिळवला. २०१९ मध्ये इस्रोने त्यांची गगनयान मिशनसाठी निवड केली आणि त्यांनी रशियातील युरी गागारिन कॉस्मोनॉट ट्रेनिंग सेंटरमध्ये कठोर प्रशिक्षण घेतले. मार्च २०२४ मध्ये त्यांना ग्रुप कैप्टन पदावर बढती मिळाली.

Axiom-4 मिशन: भारतासाठी का महत्त्वाचे?

Axiom-4 मिशन हे नासा, SpaceX आणि Axiom Space यांच्या सहकार्याने राबवलेले खासगी अंतराळ मिशन आहे. हे मिशन भारत, हंगेरी आणि पोलंडसाठी ऐतिहासिक आहे, कारण या देशांचे अंतराळवीर प्रथमच ISS वर एकत्र काम करत आहेत. शुभांशु शुक्ला या मिशनचे पायलट आहेत, तर अमेरिकन अंतराळवीर पेगी ह्विटसन मिशनचे नेतृत्व करत असून, पोलंडचे स्लावोस उज्नान्स्की आणि हंगेरीचे टिबोर कपु मिशन स्पेशालिस्ट म्हणून सहभागी आहेत.

मिशनचे उद्दिष्ट:

• वैज्ञानिक संशोधन: १४ दिवसांच्या या मिशनदरम्यान चालक दल ६० हून अधिक वैज्ञानिक प्रयोग करेल, त्यापैकी ७ प्रयोग भारताचे आहेत. यात मायक्रोग्रॅव्हिटीमध्ये मूंग आणि मेथीच्या बियांचे वाढीचे संशोधन, जीवशास्त्र, कृषी आणि मानवी अनुकूलन यांचा समावेश आहे.
• गगनयानची तयारी: हे मिशन २०२६ मध्ये होणाऱ्या भारताच्या पहिल्या मानवी अंतराळ मिशन, गगनयानसाठी महत्त्वाची तयारी आहे.
• आंतरराष्ट्रीय सहकार्य: नासा आणि इस्रो यांच्यातील सहकार्य भारत-अमेरिका अंतराळ सहकार्यातील नवीन अध्याय आहे.

मिशनचा प्रवास आणि खर्च

Axiom-4 मिशनची लॉन्चिंग अनेक तांत्रिक अडचणींमुळे सात वेळा पुढे ढकलण्यात आली होती, परंतु अखेर २५ जून २०२५ रोजी यशस्वी उड्डाण झाले. अंतराळयान २८.५ तासांच्या प्रवासानंतर २६ जून रोजी संध्याकाळी ४:३० वाजता (IST) ISS ला जोडले जाईल. भारताने या मिशनसाठी एका सीटसाठी सुमारे ५५० कोटी रुपये (७० दशलक्ष डॉलर्स) खर्च केले आहेत, ज्यात शुभांशु आणि बॅकअप अंतराळवीर ग्रुप कैप्टन प्रशांत नायर यांच्या प्रशिक्षणाचा खर्च समाविष्ट आहे.

शुभांशु यांचे योगदान आणि प्रेरणा

शुभांशु ISS वर भारतीय संस्कृतीचे प्रदर्शन करतील, योगासने करतील आणि भारतीय विद्यार्थ्यांशी थेट संवाद साधतील, ज्यामुळे विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि गणित (STEM) क्षेत्रात रुची वाढेल. त्यांनी अंतराळात भारतीय अन्न आणि देशाचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या वस्तू सोबत नेण्याची योजना आखली आहे. शुभांशु यांच्या मातोश्री आशा शुक्ला आणि वडील शंभू दयाल शुक्ला यांनी या क्षणाचा अभिमान व्यक्त केला. आशा शुक्ला म्हणाल्या, “आम्हाला त्याच्याबद्दल कोणतीही भीती नाही, फक्त गर्व आहे.”

भारतासाठी गौरवाचा क्षण

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी, राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू आणि केंद्रीय मंत्री जितेंद्र सिंग यांनी शुभांशु यांना शुभेच्छा दिल्या. पंतप्रधान मोदी म्हणाले, “शुभांशु १.४ अब्ज भारतीयांच्या आकांक्षा आणि स्वप्ने घेऊन अंतराळात गेले आहेत.” भारतीय वायुसेनेनेही त्यांच्या या उपलब्धीचा उत्साहाने सन्मान केला. शुभांशु शुक्ला यांचा हा प्रवास केवळ वैज्ञानिक संशोधनापुरता मर्यादित नसून, भारताच्या तरुण पिढीसाठी प्रेरणास्रोत आहे. त्यांच्या यशाने भारताच्या अंतराळ क्षेत्रातील वाढती ताकद आणि वैश्विक स्तरावरील सहभाग अधोरेखित झाला आहे. महाराष्ट्र व्हॉईस त्यांच्या या ऐतिहासिक मिशनसाठी शुभकामना देते!

महाराष्ट्र व्हॉईस, २५ जून २०२५ उत्तर प्रदेशात जन्मलेले शुभांशु शुक्ला यांचा जीवनप्रवास हा मेहनत, समर्पण आणि जनसेवेच्या बळावर यशस्वी झालेल्या व्यक्तींचा एक आदर्श आहे. स्थानिक शाळेत प्राथमिक शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, शुभांशु यांनी देशातील प्रतिष्ठित शिक्षणसंस्थांमधून अभियांत्रिकी किंवा प्रशासकीय सेवेसाठी आवश्यक असलेले उच्च शिक्षण घेतले. त्यांच्या या शैक्षणिक यशाने त्यांना प्रशासन आणि जनसेवेच्या क्षेत्रात पाऊल टाकण्याची संधी मिळाली.

लहान वयातच शुभांशु यांच्या मनात जनसेवेची ओढ निर्माण झाली होती. समाजातील सामान्य माणसांच्या समस्या सोडवण्याची आणि देशाच्या विकासात योगदान देण्याची त्यांची तीव्र इच्छा होती. या ध्येयाने प्रेरित होऊन त्यांनी आपले करिअर प्रशासकीय सेवेत समर्पित करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांच्या या निर्णयामुळे आज ते समाजासाठी एक प्रेरणास्थान बनले आहेत. शुभांशु शुक्ला यांचा हा प्रवास प्रत्येक तरुणासाठी प्रेरणादायी आहे. मेहनत आणि निष्ठेने कोणतेही ध्येय साध्य करता येते, हेच त्यांच्या यशाचे रहस्य आहे. महाराष्ट्र व्हॉईसच्या वाचकांना त्यांच्या या यशस्वी कारकीर्दीतील पुढील वाटचालीसाठी शुभेच्छा!